Müasir həyat tərzində insanların bir çoxu kiçik sağlamlıq problemlərini tez bir zamanda həll etmək üçün reseptsiz buraxılan dərmanlara (Over-the-Counter – OTC) müraciət edirlər. Bu dərmanların əlçatan olması bir çox hallarda faydalı sayılsa da, düzgün istifadə edilmədikdə sağlamlıq üçün ciddi risklər yarada bilər. Bu yazıda reseptsiz dərmanların istifadəsi zamanı diqqət olunmalı məqamlara və mümkün fəsadlara toxunacağıq.
Reseptsiz dərmanların üstünlükləri
Reseptsiz dərmanlar aşağıdakı üstünlükləri ilə fərqlənir:
•Asan əldə olunma: Apteklərdən həkim resepti olmadan əldə etmək mümkündür.
•Tez müdaxilə: Sadə və yüngül simptomların qısa müddətdə aradan qaldırılmasına kömək edir.
•Zaman və xərclərə qənaət: Həkim qəbulu tələb etmədiyi üçün daha az vaxt və xərc sərf olunur.
Soyuqdəymə, baş ağrısı, yüngül allergiya, mədə turşuluğu və bənzər narahatlıqlarda geniş istifadə olunur.
Düzgün istifadənin vacibliyi
Reseptsiz dərmanların təhlükəsiz olması onların nəzarətsiz istifadəsi anlamına gəlmir. Aşağıdakı qaydalara əməl etmək vacibdir:
•İstifadə təlimatını diqqətlə oxuyun. Hər dərmanın dozası, qəbulu, saxlanması və əks göstərişləri vardır.
•Eyni təsirli dərmanları eyni vaxtda qəbul etməyin. Müxtəlif adlar altında eyni təsirli maddələr ola bilər.
•Uzunmüddətli istifadədən çəkinin. Əgər simptomlar davam edərsə, mütləq həkimə müraciət edin.
•Hamiləlik, laktasiya və uşaqlarda istifadə zamanı ehtiyatlı olun. Xüsusilə bu qruplarda istifadə yalnız mütəxəssis məsləhəti ilə aparılmalıdır.
•Dərman qarşılıqlı təsirlərini nəzərə alın. Eyni anda bir neçə dərman qəbul edərkən onların bir-birinə təsirini mütləq araşdırın.
Qeyri-düzgün istifadənin fəsadları
Düzgün istifadə edilmədikdə reseptsiz dərmanlar aşağıdakı fəsadlara səbəb ola bilər:
1. Doza aşımı
Dərmanın normadan artıq qəbulu ciddi intoksikasiya və orqan zədələnməsinə səbəb ola bilər. Məsələn, parasetamol doza aşımı qaraciyər funksiyasını pozur və həyat üçün təhlükə yarada bilər.
2. Allergik reaksiyalar
Bəzi dərmanlar dəri səpgiləri, şiş, nəfəs darlığı və hətta anafilaktik şokla nəticələnə bilər.
3. Qarşılıqlı təsirlər
Xüsusilə xroniki xəstələrdə müxtəlif dərmanların birlikdə qəbulu istənilməyən təsirlər yarada bilər.
4. Simptomların maskalanması
Simptomların dərman vasitəsilə aradan qaldırılması bəzən əsas xəstəliyin aşkarlanmasını gecikdirə bilər. Məsələn, ağrıkəsici qəbul etmək qarın boşluğu xəstəliklərinin vaxtında diaqnostikasına mane ola bilər.
5. Asılılıq
Bəzi öskürək siropları, burun spreyləri və yuxu dərmanları uzun müddət istifadədə asılılıq və vərdiş yarada bilər.
Kimlər daha diqqətli olmalıdır?
Aşağıdakı qruplarda reseptsiz dərmanların istifadəsi xüsusi diqqət tələb edir:
•Uşaqlar və yaşlılar
•Hamilə və laktasiya dövründə olan qadınlar
•Xroniki xəstəlikləri olan şəxslər
•Allergiya və astma xəstələri
Reseptsiz dərmanlar müəyyən hallarda faydalı olsa da, onların düzgün istifadəsi sağlamlığın qorunması üçün olduqca vacibdir. Hər bir dərman qəbulundan əvvəl həkim və ya əczaçı ilə məsləhətləşmək risklərin qarşısını almağa kömək edir. Unutmayın: dərman özbaşına deyil, məlumatlı şəkildə qəbul edilməlidir
