Qaraciyər sirrozunun əlamətləri, səbəbi və müalicə üsulları

18.05.2021 - 20:16

48734

Qaraciyər sirrozunun əlamətləri hansılardır?

Qaraciyər sirozunun bir çox simptonu var, lakin ümumilikdə qaraciyər çox zədələnənə və yayılana qədər heç bir əlamət və ya simpton görülmür. Bununla birlikdə yorğun və ya zəif hiss etmə, iştahsızlıq, qeyri-ixtiyari arıqlama, ürək bulanması və qusma, qarın sağ üst hissəsində yüngül ağrı və ya şişlik sirrozun ilkin əlamətlərindəndir.

Qaraciyər zədələnməsi pisləşirsə və sirroz irəliləyirsə, bədənin hər hansı bir hissəsində asanlıqla göyərmə və qanaxma, diqqət çatışmazlığı, yaddaş itkisi, yuxu pozğunluğu, ayaq biləyində qırıq və s. bədəndə sarılıq və s. olur. Göründüyü kimi, qaraciyər sirozunun bir çox əlaməti var.

Bütün bu simptomlar bədəndə ciddi şəkildə zəifləmə və geridönüşü olmayan ziyanlara səbəb olur. Bu səbəbdən, erkən simptomları olan şəxslərin gec simptomların başlanmasını gözləmədən xəstəliyin müalicəsi baxımından təcili tibbi yardım alması çox vacibdir.

Qaraciyər sirrozuna səbəb nədir?

Qaraciyər sirrozuna səbəb ola biləcək bir çox xəstəlik var. İnsan bədənində baş verə bilən və qaraciyərə zərər verə biləcək hər hansı bir xəstəlik qaraciyər sirrozuna səbəb ola bilər. Bununla birlikdə, ən çox görülən səbəblər arasında; Qaraciyərin Hepatit A, B, C, piylənmə və diabet, viral qaraciyər və həddindən artıq spirt istehlakı kimi viral infeksiyalara uzun müddət məruz qalması. Hamısı yanlarında:

Kistik fibroz,

Qaraciyərdə və digər orqanlarında həddindən artıq dəmir yığılması,

Wilson xəstəliyinin səbəbi olan qaraciyərdə misin anormal saxlanması,

Bədənin qaraciyərə və ya safra hücum edən öz immun sistemi (otoimmün səbəblər),

Öd yolunun tıxanması,

“Alagille” sindromu adlanan genetik bir həzm pozğunluğu,

Menenjit və ya brusellyoz kimi yoluxucu xəstəliklər,

Ciddi və yan təsirləri olan bəzi dərmanların qaraciyər zədələnməsinə səbəb olması kimi amillər qaraciyər sirrozunun səbəbi ola bilər.

Qaraciyər sirozuna necə diaqnoz qoyulur?

Qaraciyər sirozunun simptomları erkən mərhələdə asanlıqla hiss olunmadığı üçün, gündəlik müayinədən əlavə sirrozu aşkar etmək mümkün deyil. Gündəlik nəzarətdə, mütəxəssis sirrozdan şübhələnirsə, şəxsin alkoqol istifadəsi və tibbi keçmişi soruşula bilər. Bundan əlavə, qaraciyərin lazım olduğundan daha yumşaq və ya daha böyük olub olmadığını müəyyən etmək üçün həkim tərəfindən əl ilə fiziki müayinə aparıla bilər. Bundan əlavə, diaqnozu təsdiqləmək üçün laboratoriya və görüntüləmə testləri birlikdə tətbiq olunur.

Laboratoriya müayinələrində qaraciyərdə bəzi fermentlərin və bilirubinin səviyyəsi yoxlanılır. Böyrək funksiyalarını araşdırmaq üçün qanda kreatinin dəyərləri ölçülə bilər. Hepatit viruslarına nəzarət etmək üçün qan testləri də aparılır. Bu nəticələrə baxaraq mütəxəssis qaraciyər sirrozunun əsas səbəbini müəyyən edə bilər. Sirrozun səviyyəsi testlərdən sonra aşkarlanır. MRI, CT və ultrasəs kimi görüntüləmə testləri də tətbiq oluna bilər. Bu testlərin məqsədi qaraciyərin sərtliyini və quruluşunu yoxlamaqdır. Bu testlər qaraciyər sirrozunu aşkar etmək üçün kifayətdir. Bununla birlikdə, həkimlər də qaraciyərin zədələnməsini öyrənmək üçün biopsiyaya ehtiyac duya bilərlər.

Biyopsiyanın məqsədi qaraciyərdən bir parça götürmək və laboratoriya şəraitində orqanın mövcud quruluşunu və vəziyyətini araşdırmaqdır. Xəstəlik hələ başlanğıc mərhələsindədirsə, müalicə başlayır və bu testlər mütəmadi olaraq davam edir. Müalicənin tərkibi xəstənin yaşı, mövcud sağlamlıq vəziyyəti, xəstəliyin mərhələsi, onu müşayiət edən digər xroniki xəstəliklər və istifadə olunan dərmanlar kimi bir çox faktor qiymətləndirilərək planlaşdırılır.

Qaraciyər sirozunun müalicə üsulları nədir?

Hər nə qədər sirroz qaraciyərə geridönülməyəcək bir zərər versə də, sirrozun erkən mərhələlərində tətbiq olunan müalicələr zərəri dayandıra və xəstənin normal bir həyat yaşamasına imkan yaradır. Sirroz üçün hələlik qəti bir müalicə yoxdur. Ancaq xəstəlik, qaraciyər sirrozunun irəliləməsini, simptomlarını və ağırlaşmalarını yavaşladaraq idarə edilə bilər. Antiviral dərmanlar sirroza səbəb olan hepatit xəstəliklərinin müalicəsi üçün istifadə edilə bilər. Bu xəstəliklərin nəzarət altına alınması, sirrozun inkişafını dayandıracaqdır.

Alkoqollu xəstələrdə bu vərdişi dayandırmaq və artıq çəkiyə sahib olan xəstələrdə pəhriz tətbiq etmək də müalicə variantları arasındadır. Qaşıntı, yorğunluq və ağrı kimi simptomların qarşısını almaq üçün dərman müalicəsi tətbiq oluna bilər. Ciddi bir maye yığılması halında isə mütəxəssis müdaxiləsi ilə mayenin boşaldılmasına ehtiyac ola bilər. Təzyiq dərmanları şişmiş və qırılan damarların səbəb olduğu qanaxmanı azaltmaq üçün istifadə olunur. Təzyiq dərmanı ilə müalicə edilə bilməyən damarlar üçün cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.

Digər infeksiyaların müalicəsi üçün bəzi antibiotik və peyvəndlərə də ehtiyac ola bilər. Bəzi hallarda qaraciyərdə iltihabın qarşısını almaq üçün kortikosteroid ehtiva edən dərmanlar istifadə olunur. Mütəxəssis, sirrozun bir komplikasiyası ola biləcək qaraciyər xərçənginin varlığını və təqibini araşdırmaq üçün müntəzəm testlər edə bilər. Sirrozun son mərhələsinə çatmış xəstələrdə qaraciyər transplantasiyasına ehtiyac var. Bu vacib bir əməliyyatdır. Kadavralar daha çox qaraciyər transplantasiyası üçün istifadə olunsa da, toxuma uyğunluğu varsa, qaraciyərini bağışlamaq istəyən bir şəxsin qaraciyərinin bir hissəsi çıxarıla bilər.

Əgər siz də qaraciyər sirozunun erkən və ya gecikmiş əlamətlərini göstərirsinizsə, ən yaxın səhiyyə müəssisəsi ilə görüşmək və müayinədən keçmək faydalıdır. Qaraciyər sirrozunun erkən diaqnozu ilə xəstəliyə ən qısa müddətdə müalicəyə başlamaqla nəzarət edilə bilər və xəstəliyin qaraciyər transplantasiyası tələb edəcək səviyyəyə çatmasının qarşısı alınır.

“Zed Pharma” şirkətinə məxsus olan “Heparon” tableti zədələnmiş qaraciyərin qoruyucu funksiyasını bərpa edir, həmçinin qaraciyərin toksiki maddələrlə zədələnməsinin qarşısını alır.