İltihab orqanizmin müdafiə sisteminin ən təbii cavablarından biridir. Zədələnmə, virus və ya bakterial infeksiya zamanı immun sistemimiz aktivləşir, nəticədə toxumalarda qızartı, şişkinlik, ağrı və istilik kimi əlamətlərlə müşayiət olunan iltihab yaranır. Bu qısamüddətli proses orqanizmi qorumaq üçün zəruridir. Ancaq əgər iltihab uzun müddət davam edirsə, artıq faydalı funksiyasını itirərək təhlükəli hala gəlir.

Xroniki iltihab dedikdə, immun sisteminin sağlam toxumalara qarşı fasiləsiz hücumu nəzərdə tutulur. Bu proses aylarla, hətta illərlə davam edə bilər. İmmunitet sistemi sanki “yanlış hədəf” seçir və nəticədə toxumaların tədricən zədələnməsi baş verir.

Xəstəliklərin kökündə xroniki iltihab

Aparılan elmi araşdırmalar sübut edir ki, bir çox yayılmış xəstəliklərin əsasında məhz xroniki iltihab dayanır. Onunla bağlı ən çox rast gəlinən xəstəliklər bunlardır:

• Ürək-damar xəstəlikləri – damar divarında iltihab aterosklerozu sürətləndirir, infarkt və insult riskini artırır.

• 2-ci tip şəkərli diabet – uzunmüddətli iltihab insulin müqavimətini gücləndirir.

• Alzheimer və digər neyrodegenerativ pozuntular – beyində iltihabi proseslər neyronların ölümünə gətirib çıxarır, yaddaş və idrak zəifləyir.

• Onkoloji xəstəliklər – bəzi xərçəng növlərinin inkişafında xroniki iltihab mühüm rol oynayır.

• Autoimmun xəstəliklər və oynaq problemləri – artrit və digər revmatoloji xəstəliklərin gedişində davamlı iltihab əsas mexanizmdir.

Hətta yeni tədqiqatlar göstərir ki, depressiya və anksiyete kimi psixi pozuntular da bədənin iltihabi vəziyyəti ilə əlaqələndirilə bilər.

Risk faktorları

Xroniki iltihabı sürətləndirən əsas amillər:

• Qidalanma – yüksək şəkər, sürətli karbohidrat və trans yağlarla zəngin qidalar, fast-food və emal olunmuş məhsullar.

• Az hərəkətlilik – müasir dövrdə kompüter qarşısında uzun saatlar oturmaq iltihabi riskləri artırır.

• Pis vərdişlər – siqaret və alkoqol toxumalarda daimi oksidativ stress yaradır.

• Stress və yuxusuzluq – hormon balansını pozaraq immun sistemini həssas vəziyyətə gətirir.

• Gizli infeksiyalar – diş ətində iltihab (gingivit, parodontit) və ya xroniki sinusit kimi “kiçik problemlər” belə bədənə böyük təsir göstərə bilir.

Qarşısını necə almaq olar?

Xroniki iltihabla mübarizədə həyat tərzi dəyişiklikləri əsas açardır:

• Antioksidantlarla zəngin pəhriz – tərəvəz, meyvə, yaşıl çay, balıq, qoz-fındıq.

• Omega-3 yağ turşuları – somon balığı, kətan toxumu, zeytun yağı.

• Müntəzəm idman – həftədə azı 150 dəqiqə orta intensivlikdə fiziki aktivlik.

• Keyfiyyətli yuxu – bədənin özünü bərpa etməsi üçün vacibdir.

• Stressin idarə olunması – meditasiya, nəfəs texnikaları, psixoloji dəstək.

• Profilaktik müayinələr – iltihabi markerlərin (məsələn, C-reaktiv protein) laborator testlərlə yoxlanılması.

Lazım gəldikdə həkimlər antiinflamatuar dərmanlardan istifadə edə bilər, lakin dərman müalicəsi ancaq həkim təyinatı ilə mümkündür. Əsas məqsəd iltihabın səbəbini aradan qaldırmaqdır.

Nəticə

Xroniki iltihab bədənimizdə “səssiz yanğın” kimi illərlə davam edə bilər. Simptomsuz keçdiyi üçün insan özünü sağlam hesab etsə də, toxumalar davamlı zədələnir və müxtəlif xəstəliklərin inkişafı üçün zəmin yaranır. Ona görə də düzgün qidalanma, aktiv həyat tərzi və vaxtında tibbi müayinələr bu görünməz təhlükəni nəzarətdə saxlamağın ən təsirli yollarıdır.