Menstrual sikl qadınlarda reproduktiv sistemin ritmik və kompleks şəkildə tənzimlənən fizioloji prosesidir. Endometrial qatın dövrü şəkildə qopması ilə müşayiət olunan menstrual qanaxma, normal hallarda 30–50 ml arasında dəyişən qan itkisi ilə xarakterizə olunur. Lakin bu həddin 80 ml-dən artıq olması klinik olaraq hipermenoreya adlandırılır və bu hal bir sıra metabolik və sistemik pozuntulara səbəb ola bilər.Qadın orqanizmində hər ay təkrarlanan qan itkisi, xüsusilə kompensasiya olunmadığı hallarda mikroelement balansının pozulmasına gətirib çıxarır. Ən çox müşahidə olunan nəticə dəmir defisitli anemiya (DDA) olub, bu vəziyyət yalnız hematoloji göstəricilərin deyil, həm də hüceyrə səviyyəsində bioenergetik və sinir funksiyalarının pozulması ilə müşayiət olunur.Dəmirin insan orqanizmindəki funksiyası yalnız hemoglobin sintezi ilə məhdudlaşmır. O, həmçinin sitoxrom fermentləri, peroksidaza, katalaza kimi redoks fermentlərin və mitoxondrial oksidləşmə sistemlərinin tərkib hissəsidir. Dəmir çatışmazlığı nəticəsində mitoxondrial ATP sintezi azalır, oksigen daşınması pozulur və neyrotransmitterlərin (xüsusilə dopamin və serotonin) sintezində yavaşlama baş verir. Bu isə öz növbəsində kognitiv zəiflik, emosional labillik, xroniki yorğunluq və somatik simptomlarla təzahür edir.Araşdırmalar göstərir ki, xroniki hipermenoreya fonunda dəmirin depolanma göstəricisi olan ferritin səviyyəsinin azalması qadınlarda menstrual disfunksiyalara, fertilitenin zəifləməsinə və hamiləlik zamanı risk faktorlarının artmasına səbəb olur. Ferritin səviyyəsi <15 ng/ml olduqda intrauterin inkişaf geriliyi, vaxtından əvvəl doğuş və perinatal hipoksiya ehtimalı əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlir. Bu hallar yalnız fərdi sağlamlığa deyil, həm də əhalinin ümumi reproduktiv potensialına mənfi təsir göstərir.Hipermenoreyanın əsas etioloji səbəbləri arasında uterin leiomomalar (fibromiomalar), endometrioz, koqulopatiyalar (məsələn, von Willebrand xəstəliyi), hipotiroidizm və disfunksional uterin qanaxmalar yer alır. Bu halların erkən diaqnostikası üçün menstrual qanaxmanın miqdarı və dövriliyi yalnız klinik müşahidə ilə deyil, həm də laborator parametrlərlə (serum dəmiri, ferritin, transferrin saturasiyası, TIBC) izlənilməlidir.

Müalicə və profilaktika üçün bir neçə əsas yanaşma mövcuddur:

Qidalanmaya əsaslanan yanaşma: Həzm sistemi tərəfindən daha yaxşı mənimsənilən hem dəmiri (qırmızı ət, qaraciyər və s.) üstünlük təşkil edən qida rasionu formalaşdırılmalı, C vitamini qəbulunun artırılması dəmirin bioloji istifadə olunmasını artırır.

Farmakoloji müdaxilə: Klinik olaraq aşağı ferritin və ya simptomatik anemiya aşkarlanarsa, dəmir preparatları ilə əlavə korreksiya tələb olunur. Müasir praktikada geniş istifadə olunan preparatlar:

Polimaltoz kompleksli dəmir preparatları (mədə-bağırsaq sisteminə daha dözümlüdür),

Lipozomal dəmir formulları (sorulması yüksək, yan təsirləri azdır),

Fol turşusu və B12 vitamini ilə kombinə olunmuş preparatlar,

Göstəriş olduqda parenteral (damar daxilinə) dəmir terapiyası da tətbiq oluna bilər.

Əsas səbəbin müalicəsi: Hipermenoreyaya səbəb olan xəstəliklər (məsələn, endometrioz və ya fibromiomalar) aşkarlandıqda, hormonal terapiya (kombinə oral kontraseptivlər, LNG-IUS – levonorgestrel sistemləri), cərrahi müdaxilə və ya fon xəstəliklərin (məsələn, koqulopatiyaların) tənzimlənməsi vacibdir.

Menstrual qan itkisi qadın sağlamlığında səssiz şəkildə inkişaf edən sistemli biokimyəvi dəyişikliklərin başlanğıcı ola bilər. Bu prosesin nəzarətsiz qalması təkcə anemiya ilə deyil, həm də psixonevroloji, immun və reproduktiv sistemlərdə geniş miqyaslı fəsadlarla nəticələnə bilər. Erkən diaqnostika, məqsədyönlü terapiya və ictimai məlumatlandırma bu halların qarşısının alınmasında əsas rol oynayır.