Qan Azlığı (Anemiya) nədir?
Qan azlığı (anemiya) – orqanizmdə qırmızı qan hüceyrələrinin (eritrositlərin) və ya onların tərkibində olan hemoqlobin zülalının səviyyəsinin azalması ilə xarakterizə olunan vəziyyətdir. Hemoqlobin qanın əsas komponentlərindən biridir və oksigeni ağciyərlərdən bədən hüceyrələrinə daşıyır. Qan azlığı zamanı toxumalar kifayət qədər oksigenlə təmin olunmur ki, bu da yorğunluq, halsızlıq və digər sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.
Dünya əhalisinin təxminən 24.8%-i anemiyadan əziyyət çəkir. Xüsusilə məktəbəqədər yaşda olan uşaqlarda və hamilə qadınlarda bu problemə daha çox rast gəlinir.
Anemiyanın əsas səbəbləri
Qan azlığının müxtəlif səbəbləri var. Onların başlıca səbəbləri aşağıdakılardır:
🔹 Qırmızı qan hüceyrələrinin istehsalının azalması – Bədən kifayət qədər eritrosit istehsal etmədikdə anemiya yaranır.
🔹 Qan itkisi – Mədə-bağırsaq qanaxmaları, menstrual qanaxmalar və ya travmalar nəticəsində qanın azalması anemiya yarada bilər.
🔹 Qırmızı qan hüceyrələrinin sürətlə məhv edilməsi – Bədəndə eritrositlər normadan tez parçalanarsa, qan azlığı yaranır.
Anemiya növləri və onların səbəbləri
- Dəmir çatışmazlığı anemiyası
Bu, ən çox rast gəlinən anemiya növüdür. Bədəndə dəmir çatışmazlığı zamanı sümük iliyi kifayət qədər hemoqlobin istehsal edə bilmir.
Səbəbləri:
✔ Qidalanmada kifayət qədər dəmirin olmaması
✔ Xroniki qanaxmalar (məs., mədə xorası, menstruasiya, bağırsaq xəstəlikləri)
✔ Hamiləlik və laktasiya dövründə artan dəmir tələbatı
✔ Dəmirin orqanizm tərəfindən düzgün sorulmaması
- Vitamin çatışmazlığı anemiyası
Bədən yalnız dəmirlə deyil, həm də fol turşusu və B12 vitamini ilə də kifayət qədər təmin olunmalıdır. Bu vitaminlərin çatışmazlığı qırmızı qan hüceyrələrinin düzgün əmələ gəlməsinə mane ola bilər.
Səbəbləri:
✔ Qidalanmada B12 və fol turşusunun az olması
✔ Bağırsaq xəstəlikləri nəticəsində vitaminlərin sorulma pozğunluğu
✔ B12 vitamininin mənimsənilməsində çətinlik (zərərli anemiya)
- Xroniki xəstəliklərlə bağlı anemiya
Bəzi xroniki xəstəliklər qan hüceyrələrinin istehsalını zəiflədə bilər.
Səbəbləri:
✔ Xərçəng, xroniki infeksiyalar (HİV/AİDS)
✔ Böyrək xəstəlikləri
✔ Revmatik xəstəliklər (revmatoid artrit, Kron xəstəliyi)
- Aplastik anemiya
Bu, nadir, lakin ciddi anemiya növüdür. Bədən kifayət qədər qırmızı qan hüceyrələri istehsal edə bilmir.
Səbəbləri:
✔ İmmun sisteminin sümük iliyinə hücum etməsi
✔ Bəzi dərmanların və kimyəvi maddələrin təsiri
✔ Genetik faktorlar
- Hemolitik anemiyalar
Bu anemiya növü zamanı qırmızı qan hüceyrələri normal ömründən əvvəl məhv edilir.
Səbəbləri:
✔ Genetik qan xəstəlikləri (talassemiya, oraqvari hüceyrə anemiyası)
✔ Autoimmün xəstəliklər
Qan Azlığının Əlamətləri
🩸 Tez yorulma və halsızlıq
🩸 Dərinin solğunluğu
🩸 Nəfəs darlığı
🩸 Başgicəllənmə və baş ağrıları
🩸 Ürək döyüntüsünün sürətlənməsi
🩸 Dırnaqların kövrəkləşməsi
🩸 Saç tökülməsi
Əlamətlər anemiyanın növünə və dərəcəsinə görə fərqli ola bilər.
Qan Azlığının Müalicəsi
Düzgün Qidalanma
Anemiyanın qarşısını almaq və müalicə etmək üçün qida rasionuna aşağıdakı məhsullar daxil edilməlidir:
🔸 Dəmir mənbələri: Mal əti, toyuq və heyvan qaraciyəri, qarabaşaq, mərci, lobya, ispanaq
🔸 Fol turşusu mənbələri: Yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər (brokkoli, kahı), sitrus meyvələri
🔸 B12 vitamini mənbələri: Qırmızı ət, balıq, süd məhsulları, yumurta
🔸 C vitamini mənbələri: Çuğundur, itburnu, qara qarağat, qara gavalı (C vitamini dəmirin daha yaxşı sorulmasına kömək edir)
Xüsusi Müalicə Metodları
🔹 Ağır hallarda qan köçürülməsi və ya dərman müalicəsi tətbiq edilə bilər.
🔹 Xroniki xəstəliklər nəticəsində yaranan anemiyalar zamanı əsas xəstəliyin müalicəsi vacibdir.
🔹 Hemolitik anemiya və aplastik anemiya hallarında xüsusi terapiya və sümük iliyi transplantasiyası tələb oluna bilər.
Qida əlavələri və dərman müalicəsi
Bəzi hallarda anemiyanı müalicə etmək üçün dəmir, B12 və fol turşusu tərkibli preparatlar təyin edilir. Məsələn, Zedpharma firmasının ZIRON qida əlavəsi dəmir çatışmazlığını aradan qaldırmağa kömək edə bilər.
✅ ZIRON-un üstünlükləri:
✔ Yüksək sorulma qabiliyyətinə malikdir
✔ Mədə-bağırsaq sisteminə zərər vermir
✔ Hamilə qadınlar və uşaqlar üçün uyğundur
ZIRON və digər qida əlavələri həkim məsləhəti ilə qəbul edilməlidir.
